Wat is een kompres en wat doe je ermee?

Een kompres is een omslag van stof die ofwel het gekneusde kruid of pasta van kruid op zijn plaats houdt, ofwel gedrenkt wordt in een aftreksel.

Kompressen kunnen warm of koud worden gebruikt al naar gelang de toepassing. Als vuistregel geldt dat een koud kompres heilzaam is bij warmte afgevende klachten als ontstekingen en koorts, terwijl een warm kompres gebruikt kan worden bij klachten die warmte kunnen gebruiken, zoals krampen en verkoudheid.

Een kompres werkt diep door in de huid en daarmee in het hele organisme. Daar moet je rekening mee houden als je een kompres gebruikt met een scherp kruid zoals mosterd, er bestaat gevaar voor lichte verbranding van de huid.

enkele voorbeelden

Een voorbeeld van een koud kompres is een aftreksel van salie of goudsbloem ter behandeling van een zweer of slechthelende wond.

Een warm kompres van kamille geeft verlichting bij migraine of nervositeit.     

Een kompres met pasta van gemalen mosterdzaad en boekweit, gemengd met een beetje water is een probaat middel bij spierpijn, kneuzingen en gewrichtsklachten. Laat een dergelijk kompres nooit langer zitten dan een minuut of vijf achter elkaar.

Gekneusd weegbreeblad in een kompres gebruik je bij muggensteken.


Touchworld, de kruidigste site van Nederland

Kruiden Stekken

Struikachtige kruiden, zoals lavendel, rozemarijn, salie en tijm, laten zich heel eenvoudig stekken.
De beste tijd is de nazomer omdat de temperatuur dan aangenaam is voor jonge stekjes.

Stekjes van Lavendel
foto: Margriet van Stratum

Je gaat als volgt te werk: Je kiest een sterk takje van ongeveer 10 centimeter en snijdt dat met een vlijmscherp mesje schuin af. Dan verwijder je de blaadjes 3 centimeter vanaf de onderkant. De bovenste blaadjes kort je wat in want via het blad verdampt veel water en dat kan een ongewortelde stek maar moeilijk aanvullen.

Vul potjes, (ik gebruik trays die ik heb bewaard van het voorjaar) met stekaarde en maak daar met een dun (bamboe)stokje een gaatje in. Vervolgens doop je het stekje in stekpoeder en steekt het in de aarde. Veel water geven is noodzakelijk!

In de nazomer is het weer nog goed genoeg om de jonge stekken buiten te laten staan op een tuintafeltje of zo.
Wanneer ze geworteld zijn, dat kan wel drie weken duren, kun je ze overpotten in een groter potje. Ik zet deze jonkies met potje en al op een beschutte plek in de tuin om te overwinteren. Mocht het hard gaan vriezen, dan dek ik ze af met wat stro.

In het voorjaar kun je de jonge planten op hun vaste plek planten. Heb je teveel jong grut? Een kruidenplant uit eigen tuin is een dankbaar cadeau!


Touchworld, de kruidigste site van Nederland

Gedroogde Kruiden

Basilicum in de herfst
foto: Margriet van Stratum

In de kruidentuin loopt het seizoen op zijn eind. Je kunt zien dat de groeikracht er uit is. De eenjarigen, zoals basilicum, zullen binnen niet al te lange tijd afsterven en de vaste kruiden verliezen al hun geurigheid. Het zal niet lang meer duren of ik moet mijn voorraadje gedroogde kruiden aanspreken.

Ben je nog niet in de gelegenheid geweest om zelf kruiden te drogen? Geen nood, want bijna alle gedroogde kruiden zijn in de handel verkrijgbaar.
Let er wel op dat in deze periode goedkoop duurkoop is: Er zijn nu veel aanbiedingen en negen van de tien keer betreft het dan voorraad van vorig jaar. Deze kruiden hebben te veel van hun kwaliteiten verloren en je kunt beter kruiden kopen, die dit jaar gedroogd zijn ook al zijn die wat duurder.


Touchworld, de kruidigste site van Nederland

Weekendtip: de Hortus Botanicus in Leiden

Clusiustuin

Tijdens de Open Monumentendagen op 10 en 11 september is het de moeite waard om een bezoek te brengen aan de oudste Hortus Botanicus van Nederland in Leiden. 

De Hortus Botanicus werd aangelegd in 1594 als 'Hortus Medicus' voor de Leidse Universiteit, die in 1572 was gesticht.

Onder leiding van de eerste directeur, Carolus Clusius, werd de tuin aangelegd en beheerd door Theodorus Clutius, een internationaal befaamde kruidenkenner.
In eerste instantie stonden er 251 plantensoorten in de Hortus, een collectie die in de loop der jaren steeds verder werd uitgebreid met plantensoorten uit de hele wereld.

Hoe de tuin er aan het begin moet hebben uitgezien is te bekijken in de Clusiustuin, die aan de hand van een oude plattegrond werd aangelegd.

De Hortus Botanicus kende in de loop van zijn lange geschiedenis veel kundige directeuren,  die ieder hun eigen stempel op de tuin hebben gedrukt.Hierdoor  is een  zeer diverse collectie ontstaan, die ook internationaal gewaardeerd wordt.

Je vindt de Hortus Botanicus aan de Rapenburg 73 in Leiden. Hij is geopend van 10.00 tot 18.00 uur. Normaal kost een kaartje voor een volwassene 6 euro, maar dit weekend is de toegang voor iedereen gratis.

Chinese kruidenmengsels en pijpbloem

In Chinese kruidenmengsels voor slankheids thee wordt vaak de wortel van Stephnaniae tetrandrae gebruikt vanwege zijn vochtafdrijvende eigenschappen. Zijn Chinese naam is Han Fang Ji.

De gedroogde wortel lijkt erg veel op die van de Aristolochiae fangchi, een lid van de pijpbloemfamilie. Zijn Chinese naam luidt Guang Fan Ji.

Omdat uiterlijk en naamgeving van beide wortels erg op elkaar lijken worden ze door minder bedreven kruidenkenners nog al eens door elkaar gebruikt met vreselijke gevolgen.

Alle leden van de pijpbloemfamilie (aristolochiae) zijn sluipmoordenaars die het voorzien hebben op je nieren.

Zij hebben een hoog gehalte aan aristolochiazuur, een stof die ernstig nierfalen veroorzaakt en bovendien kankerverwekkend is. Je merkt er in eerste instantie niets van want de symptomen openbaren zich pas jaren later.

In Europa had  pijpbloem (Aristolochiae clematitis)  vroeger een goede reputatie als wee-opwekkend kruid. Zijn Engelse naam ‘birthworth’ herinnert nog daaraan. Ook werd het kruid wel gebruikt bij de behandeling van eczeem. In de oude kruidenboeken wordt nergens melding gemaakt van de giftigheid van pijpbloem. Waarschijnlijk omdat men de relatie tussen  het gebruik van pijpbloem en het veel later optredend nierfalen nog niet kon leggen.

Het zou tot ver na de Tweede Wereldoorlog duren voor die relatie wel duidelijk werd en de verkoop van kruiden met de werkzame stof  aristolochiazuur verboden werden.

Kruidenmengsels uit Taiwan en Hongkong moeten getest zijn op de afwezigheid van aristolochiazuur voor ze op de markt mogen komen. In China is men nog niet zo ver en blijft waakzaamheid geboden.

Touchworld, de kruidigste site van Nederland

Kruiden in Beeld. Je moet de groeten van Basilicum hebben! hebben!

Hier lees je alles over basilicum



Touchworld, de kruidigste site van Nederland

Hoe maak je een bouquet garni

Bouquet garni is een Franse keukenterm voor een bosje kruiden dat je samenbindt met een katoenen draad. Het wordt gebruikt als smaakmaker van talloze recepten, maar vooral als verrijking van soepen en sauzen.

In feite maak je een aftreksel van kruiden door bij het begin van de kook- of stooftijd het bouquet garni in het te maken gerecht te hangen. Het bindtouwtje moet wel zo lang zijn dat het over de rand van de pan hangt. Zo kun je het later gemakkelijk verwijderen.

De ingrediënten kunnen verschillen. In elk geval hoort tijm en laurier in een bouquet garni. Daarnaast gebruikt men vaak het groen van prei, peterselie en bonenkruid.
Al naar gelang je gerecht kun je eindeloos variëren, bv met salie, rozemarijn, een knoflookteentje, lavas of een steel bleekselderij.

Ik vond op internet dit aardig filmpje, waarin een kok voordoet hoe je een bouquet garni kunt maken. Weliswaar in het Engels, maar de beelden spreken voor zich.

Succes!

Touchworld, de kruidigste site van Nederland